مواد اولیه

شامل: ۱- چوب‌های محکم و بدون گره که برای این منظور چوب‌های آبنوس، بقم، شمشاد، فوفل، عناب، و گردو و .... از همه مناسب تر هستند.

۲- عاج، صدف و استخوان

منبت
هنر كنده كاري نقوش به روي چوب را منبت گويند. قابل توجه است كه منبت مي تواند به صورت يك تكه يا چند تكه انجام شود هرگاه منبت كاري بر روي چوب بزرگ يك تكه انجام شود، منبت يك تكه و هرگاه منبت كاري بر روي تكه هاي كوچكي انجام شود، منبت چند تكه خواهد بود.
منبت بر حسب نوع برجستگي كه در كار آن به وجود مي آيد به پنج دسته تقسيم مي گردد: منبت كم بر جسته، منبت نيم برجسته، منبت تمام برجسته، پيكره، قلم زني بر روي
انواع منبت
از انواع منبت مي توان نمونه هاي زير را نام برد:
منبت كمي بر جسته: نوعي از منبت است كه در آن هنرمند منبت كاري خود را به حدي برساند كه نقش برجسته اي كه به وجود آورده از سطح زمينه كار بيرون نيايد و هم سطح حاشيه اطراف كار باشد.
منبت بر جسته : شيوه كار اين گونه كه مراحل منبت يك چوب را تا آنجا پيش مي بريم كه برجستگي هاي طرح از رويه كار كاملا" بيرون خواهد زد.
پيكره : هنرمند طرح خود را بر روي حجمي از چوب به شيوه هاي چسباندن، فوكپي، يا از طريق كاغذ كاربن يا طراحي مستقيم بر روي چوب انتقال مي دهد، آنگاه از برجسته ترين قسمت طرح كار خود را آغاز مي كند و توسط مغار هاي و لوازم رايج در اين زمينه مشغول كنده كاري بر روي چوب مي شود. در تمام كار، طرح به صورت كاملا" بر جسته و داراي حجم چوب از داخل بيرون آمده و اطراف آن خالي از هرگونه چوب خواهد بود.

هنر منبت کاری

تاریخچه منبت کاری

هنر تزئینی و باستانی منبت که یکی از زیباترین و پرارزشترین آثار دستی هنرمندان کشور ما به شمار می رود، از قرن ها پیش مورد توجه ایرانیان بوده و ...

اموزش معرق ومنبت کاری                                                                                    

منبت کاری

بسیار شگفت آور است که گاه با اندکی خلاقیت و مهارت می توان یک اثر معمولی را به یک قطعه هنری بزرگ و ناب تبدیل کرد. انسان، می تواند با دستان خود، از اشیا معمولی، قطعات هنری بزرگ بیافریند. همه این ها برخاسته از موهبت های خلاقیت و ابتکار، در انسان هستند. این واقعیت در بسیاری از ساخته های انسان که به زیبایی و کمال رسیده اند، آشکار است. این اشتیاق و علاقه شدید و تلاش برای نشان دادن عواطف، امروزه در تمام قالب های هنری قابل مشاهده است. انسان، از زمان پیدایش خود به این کار مشغول است و برای آن به آموزش و مدرنیزه شدن نیازی ندارد. این واقعیت عمیقا در قلب و روح نژاد انسانی قرار دارد و همواره به گونه ای خود را نشان می دهد.

تاریخچه

منبت کاری یکی از قالب های هنری قدیمی است. در این قالب هنری، برای ساختن اشیا و مجسمه های زیبا، چوب را به طرزی هنرمندانه به شکل های مختلف در می آورند. چوب ماده ای طبیعی است که کاربردهای زیادی دارد. انسان از همان ابتدا، چوب را می برید و آن را به شکل گرز و کمان درمی آورد. به این طریق ، در همان زمان  منبت کاری آغاز شد. آنها با استفاده از منبت کاری مجسمه می ساختند و واقعیت های مستدلی بر تائید این شیوه سنتی وجود دارد. علیرغم تخریب پذیری چوب، مجسمه های چوبی در مصر کشف شده اند که به 2500 سال قبل از میلاد بر می گردند. به دلیل همین خاصیت تخریب پذیری چوب و عوامل دیگری چون فعالیت های شدید تخریبی، جنگ ها  و عدم مقبولیت این هنر ، آثار محفوظ شده قدیمی زیادی از آن، وجود ندارد.

انواع و سبک ها

منبت کاری، اشکال مختلفی دارد. این قالب ها از نظر ماهیت برش چوب و تکنیک هایی  که به این منظور، مورد استفاده قرار می گیرند، با یکدیگر تفاوت دارند.

تراشه برداری: یکی از قالب های قدیمی منبت کاری است که در آن، تکه های کوچک چوب از روی یک ورقه چوبی که سطح آن هموار شده است، برداشته می شوند. برای این کار از ابزارهای کوچکی چون چاقو و قلم تراش استفاده می شود.

برجسته کاری: این روش نیز یکی از قالب های قدیمی است که در آن تصاویر زیبایی بر روی یک سطح چوبی ایجاد می شود و این طور به نظر می رسد که این تصاویر در خود سطح وجود داشته اند. این کار با برداشتن چوب اضافی به کمک  گوژ، قلم تراش و پتک چوبی انجام می شود.

ترین (treen): برای ساختن اشیا چوبی مفید، قطعات چوبی را به شیوه های هنرمندانه ای، به اشکال مختلف در می آورند و به این کار treen می گویند. از جمله کاربرد های دیگر منبت کاری، ساختن اشیا تزئینی زیبا با استفاده از چوب است.

ابزار و تکنیک ها

در منبت کاری، برای برش و شکل دهی چوب، به مجموعه ای از ابزارها نیاز است. برای این کار ابزارهای مختلفی به کار گرفته می شوند. استفاده درست از این ابزار، به مهارت زیادی نیازمند است. از انواع مختلف چاقو های منبت کاری در اندازه های متفاوت و نیز از وسایلی چون :

قلم های تراش
گوژ
اره مویی
پتک چوبی
میز کار
و ابزار تفکیک وی- v شکل ، استفاده می شود.

منبت کاری، کار آسانی نیست بلکه به مهارت و تجربه زیادی نیاز دارد. چالش برانگیزترین و زیباترین بخش این هنر که امروزه، به طرز گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد، مجسمه سازی با چوب است. در منبت کاری، انتخاب چوب مناسب، اهمیت زیادی دارد. انتخاب درست نوع چوب و بخش مناسب آن، که به آن هسته می گویند، اولین قدم است. برای بریدن چوب، از روش های مختلفی استفاده می شود. اما پیش از آن، طرح مورد نظر را با مداد بر روی آن، رسم می کنند.

مجسمه های چوبی و سایر منبت کاری ها، بخش عمده ای از دوره های آموزشی هنر را تشکیل می دهند و نوعی هنر کلاسیک به شمار می آیند. این هنر در طبع انسان وجود دارد و مادامی که چوب وجود دارد هرگز از بین نخواهد رفت. منبت کاری، یک قالب هنری محض است که در آن شخص می تواند آزادانه درون خود را به نمایش بگذارد.

معرق کاری

در این دوره مراکز مهم معرق سازی شهرهای اصفهان ، یزد، کاشان ، هرات ، سمرقند و تبریز بود. منبع دهخدا معرق کاری هنری بسیار شیرین و دوست داشتنی می باشد که علاقه مندان خاص خود را دارد که دوستداران این هنر می توانند با کمترین هزینه به این هنر بپردازند.

هنر معرق روی چوب یکی از صنایع دستی چوبی در استان مرکزی است که طی سال های اخیر رونق و رواج بسیار یافته است معرق چوب تلفیق و ترکیبی است از انواع چوبهای خود رنگ، مواد و مصالحی مانند استخوان، صدف، روی، مس و عاج که روی سطح چوبی نقشی را به وجود می آورد. چوب گردو، عناب، نارنج، سنجد، فوفل ، ارش و زبان گنجشک از جمله چوبهای خود رنگ می باشند که هنرمند معرق کار بسته به طرح مورد نظر و سلیقه آنها را انتخاب می کند و به کار می برد.

هنرمندان معرق به شیوه زیبایی طرح مورد نظرشان را از خطوط اسلیمی و ختایی و نگاره های ایرانی اقتباس می کنند و بر روی کاغذهایی نظیر کالک، ماشینی و روغنی به کار می برند.

هنرمندان معرق به شیوه زیبایی طرح مورد نظرشان را از خطوط اسلیمی و ختایی و نیز نگاره های ایرانی اقتباس می کنند و بر روی کاغذهایی نظیر کالک، ماشینی و روغنی ترسیم نموده و با دقت به وسیله اره مویی خطوط و طرح های خود را حک می کند. گفتنی است در یک محصول معرق اصیل رنگ باید طبیعی باشد و به هیچ وجه نباید از مواد رنگی و شیمیایی استفاده شود.

"پولیستر کاری" آخرین مرحله ساخت معرق است که طی آن سطح اثر به وسیله " سیلر" پوشش داده شده و آماده عرضه می شود. اما « معرق منبت» یکی از جلوه های زیبای این هنر دستی است که نقشها و طرح های آن برجسته است که برای ساخت آن قطعات را به شیوه منبت مجزا می کنند و با ظرافت خاصی در محل های مربوطه به کار می برند.

هنرهای چوبی

چگونه منبت کاری انجام می شود

ما هم مثل شما می دانیم انجام منبت کاری و ایجاد یک اثر به کمک این هنر کار آسانی نیست. حتی هر قدر هم که روش این کار را بخوانید و آن را حفظ باشید و حتی از نزدیک دیده باشید منبت کار نخواهید شد. هدف ما از آوردن این چگونه، دادن آشنایی کوچکی است تا تفاوت انواع کارهای هنری که با چوب انجام می شود را بدانید.

چگونه

1

منبت کاری ایجاد نقش های برجسته و یا عمیق روی چوب می باشد. در منبت کاری کنده کاری و خالی کردن زمینه باید در جهت رگه ها (راه چوب) باشد تا برداشتن زمینه توسط چاقو یا مغار (قلم) راحت تر صورت گیرد.

2

ابتدا طرح مورد نظر توسط کاربن روی چوب آورده می شود، سپس برش اولیه با تقه زدن بر روی خطوط طرح توسط چاقوی منبت انجام می شود.

3

بعد از اینکه تمام طرح برش خورد شروع به خالی کردن زمینه به عمق 1 الی 3 میلیمتر می کنیم. هرچه فاصله عمقی زمینه با طرح بیشتر باشد طرح مورد نظر برجسته تر و زیباتر خواهد بود.

4

وقتی که طرح و زمینه کاملاً از هم جدا شد با چاقو یا قلم های ریزتری فرم دهی طرحها انجام می گیرد و پس از یک دوره سنباده کشی با قلمهای کاملاً ظریف نقوش روی طرحها تکمیل می شود.

5

نکته قابل توجه در طول کار منبت تیز بودن ابزار برش می باشد. هر چند وقت یکبار تیغه را با سنگ نفت تیز می کنند تا برشهای نرمی روی کار داشته باشد.

6

در صورت کنده شدن بخشی از طرح و معیوب شدن کار، می توان قطعه جدا شده از طرح را با چسب چوب در جای خود چسباند و روی کار را سنباده کشید (اگر بخش معیوب کار بصورت خاکه درآمده و یا قطعه جدا شده را نداشته باشیم می توانیم به اندازه تکه جداشده، از همان چوب بریده و روی طرح بچسبانیم).
دوباره کل کار را سنباده نرم می کشیم.

7

برای تثبیت طرح و جلا و زیبایی کار از روغن زیتون و یا روغن گردو استفاده می کنند (روغن گردو چوب را تیره و به رنگ مشکی درمی آورد).

منابع

منبت حائریان

برای دیدن عکس های بیشتر به ادامه مطلب بروید.

هنر کنده کاری

در عصر تيموريان شيوه ي منبت كاران دوره ي مغول ها ادامه يافت و از نمونه هاي خوب اين دوره " دو لنگه ي در " متعلق به نيمه هاي دوم قرن پانزدهم ميلادي (قرن 9 هجري قمري) است كه در موزه متروپوليتن نگاهداري مي شود. رُويه ي اين دولنگه در، به قطعات مربع تقسيم و داخل هر كدام نيز تقسيمات ديگري شده و تزئينات آن عبارت است از اشكال هندسي و برگهاي ظريفي كه معمولاً تذهيب كاران دوره تيموري از آنها استفاده مي كردند. در دوره ي زنديه و قاجار، منبت كاري رو به انحطاط رفت و ساختن درهاي منبت و قطعات بزرگ ، جاي خود را به قطعات كوچكتر مانند رحل قرآن و قاب آئينه داد.

به طور كلي آثار معتبري از گذشتگان در دست نيست و علت آن امر را مي توان عمر كوتاه چوب كه به مرور از بين مي رود و همچنين عدم نگهداري درست وسايل چوبي به دليل نبود مواد و وسايل حفاظتي (مانند لاكها و رنگهايي كه امروزه استفاده مي شود) دانست. ولي با اين حال ، آثار نسبتاً قديمي از منبت كاري در كشور ما به جاي مانده كه بيشتر بر روي در مقبره ها، منابر و در مساجد انجام شده و دليل سالم ماندن آن نيز به خاطر احترام مذهبي مردم به اين اماكن مي باشد كه قدمت بعضي از آنها به 1000 سال هم مي رسد.

در حال حاضر منبت كاري در گوشه و كنار ايران رواج دارد و مي توان گفت كه در شهرهاي تهران، اصفهان، شيراز، آباده، شاهرود و ... نسبتاً منبت كاري بيشتر انجام مي شود. طرح هاي اصيل ايراني شامل اسليمي ها، ختايي، گل و بوته، گل و مرغ و ... مي باشد كه تدريجاً انواع طرح هاي خارجي مانند گوشواره اي، فرشته اي و ... جاي آن ها را مي گيرند.

باستان شناسان و مورخان ، تاريخ استفاده از چوب براي ساخت خانه ها در ايران را مربوط به 4200 سال پيش از ميلاد مسيح دانسته اند كه مقارن با عصر حجر است يعني زماني كه بومي ها قبل از مهاجرت آريايي ها در ايران زندگي مي كردند . کنده کاری بر روی چوب ازجمله هنرهای سنتی ایران و هنرهای تجسمی می باشد.

کلمات کلیدی:The art of carving,کنده کاری,کندهکاری,کنده کاری روی چوب

منبت چاقویی

در منبت چاقویی طرح را به صورت ذهنی بر روی چوب کشیده و برش زده  و شروع به کنده کاری می کنیم ولی در منبت مبل

یا منبت درشت طرح را بر روی کاغذ کپی گرفته بر روی چوب می چسبانند وسپس منبت می کنند ولی در منبت ظریف (چاقویی)

که بر روی چوب اناب (که بسیار چوب سفت و سخت است) انجام می شود ، پس فردی که هنر منبت چاقویی یا کنده کاری (منبت ظریف)

را فرا می گیرد بایستی قوه ی تخیل بالایی داشته باشد و طراحی ، قوی باشد تا بتواند طرح را اول در ذهن خود وسپس بر روی چوب نقاشی

کند و طرح مورد نظر ابتکاری باشد و به صورت کپی نباشد.منبت چاقوئی ازجمله هنرهای سنتی ایران و هنرهای تجسمی می باشد.

کلمات کلیدی:Woodcarving knife,منبت چاقویی,منبت ظریف,منبت,منبت چاقوئی

منبت ظریف

منبت به معني نقش برجسته و کنده کاري روي چوب تعريف شده ، همچنين نقاشان و معماران نيز به نقشي که اندکي از زمينه خود بلند تر باشد منبت مي گويند.

سابقه منبت کاري در ايران به قبل از دوره هخامنشيان مي رسد و پس از آن در زمان هخامنشيان و ساسانيان نيز اهميت بسياري داشته است با ظهور اسلام هنرمندان منبت کار به تزئين و زيبا سازي اماکن مقدس و مذهبي همت گماشتند و از نقوش موجودات زنده در آثار خود استفاده کردند . گرچه منبت کاري در روزگار صفويه در اصفهان رونق گرفت اما در دوره قاجار پيشرفت بيشتري کرد، زيرا در اين دوره مبل و صندلي به خانه ها راه مي يابد. از دوران قاجار مبل هايي برجا مانده که به شيوه ايراني کنده کاري شده اند و آنها را مبل سبک قاجار مي نامند .منبت ظریف یا کندهکاری از جمله هنرهای سنتی ایران و هنرهای تجسمی ایران می باشد.

از اساتيد معروف اين رشته مي توان به عبدالله باقري، يعقوب جابري، ابراهيم دالوند و کمال مسائلي اشاره نمود . مهمترين استاداني که براي اولين بار در اصفهان با منبت جديد و با ابزار فرنگي اقدام به ساخت مبل هاي استيل و ساير اشياء کردند، احمد صنيعي ، موسي آقايان ، اکبريان و قلمزن مي باشند.در عکس بالا کوزه چوبی از جنس عناب می باشد که توسط امیر پهلوانی منبت شده است به سبک اصفهان (سپاهان)

کلمات کلیدی:Elgnt WoodCarving,منبت کاری ظریف,منبت ریز

آشنایی با هنر منبت کاری

منبت کاری با چوب یکی از ظریف ترین صنایع دستی است که تلفیقی از هنر و حوصله هنرمندانی است که با مواد اولیه ی ارزان و ساده، محصولاتی با ارزش خلق می کنند، هنرمندانی که با چند قلم و اسکنه ای فلزی ذهنیات خود را با خطوط کوفی ، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ و ... روی چوب کنده کاری می کنند.